پیمان «فینکِن اشتاین»، ورود تهران به میدان رقابت و دشمنی قدرت ها، کوچک و ايران شدن «پرژین امپایر» و ...

چهارم ماه می 1807درکاخ فینکِن اشتاین Finckenstein واقع در پروس (آلمان وقت) میان فرانسه و ایران یک پیمان نظامی ـ سیاسی امضا شد که در«تاریخ» از آن به «پیمان فینکن اشتاین Treaty of Finckenstein» نام برده شده است. هدف فرانسه که ابتکار تنظیم و امضای این پیمان را به دست داشت؛ قطع گسترش قلمرو روسیه در جنوب و کوتاه کردن دست دولت لندن از هندوستان و خلیج فارس با کمک ایران بود.
    طبق این پیمان، دولت وقت فرانسه (دولت ناپلئون بناپارت) حاکمیت ایران بر تمامی قلمرو این کشور ازجمله قفقاز (از شمال تا جنوب و نیز گرجستان)، افغانستان، منطقه فرارود، بلوچستان و شرق دجله را تضمین کرد و وعده داد که به ایران کمک کند تا مناطق از دست رفته را بازگیرد و تعهد سپرد که بنیه نظامی ایران را با ارسال تجهیزات تازه و اعزام افسر و کارشناس تقویت کند و آموزش تازه دهد و کمک کند که انگلیسی ها از قلمرو ایران (منطقه خلیج فارس) اخراج شوند. درعوض، ایران متعهد شد که با دولت لندن تماس و دوستی نداشته باشد و به فرانسه کمک کند تا هندوستان را از چنگ انگلستان خارج سازد و برای رسیدن به این هدف با سران قبایل پشتون (افغانهای ساکن جنوب شرقی و مشرق افغانستان امروز، پاکستان شمال غربی و غرب و منطقه کویته) به تفاهم برسد که اینان (پشتونها = پاتان ها = پختون ها) در مساعی مربوط به برچیدن استعمار لندن در هندوستان همکاری کنند.
    در اجرای پیمان فیکن اشتاین، نهم ژوئن (جون) این سال ژنرال کلود ماتیو (کُنت گاردان) با پیام ویژه ناپلئون خطاب به فتحعلی شاه عازم تهران شد و متعاقب او مستشاران نظامی فرانسه.
    گذشت زمان نشان داد که پیمان فینکِن اشتاین بیش از پیش، ایران را به میدان رقابت های استعماری و دشمنی های قدرت های اروپایی بایکدیگر کشانید؛ کوچکتر شد و آسیب فراوان دید. ضعف ایران عمدتا ناآگاهی رجال وقت از اوضاع زمانه، دشمنی و رقابت این رجال با یکدیگر وگذرانیدن وقت در حرمسراها، سوء مدیریت ها و بزرگ بینی فرنگی ها بود.
    پیمان فیکن اشتاین که دولت لندن را دچار وحشت کرده بود باردیگر سِر جان مَلکُم را از هند برای مذاکره با دولت تهران روانه ایران کرد، ولی دولت تهران این بار اجازه ورود از بندر به تهران را به او نداد. ملکُم قبلا با دولت تهران پیمانی امضاء کرده بود که پیمان فیکن اشتاین عملا به آن پایان داده بود. طبق آن پیمان که در کتب تاریخ معاهده «ژانویه 1801» نوشته شده است، دولت ایران متعهد شده بود که نه تنها از تعرّض پشتون ها به متصرفات دولت لندن در هندوستان جلوگیری کند بلکه مانع حملات قدرت های اروپایی [منظور روسیه و فرانسه] از طریق ایران به این سرزمین [هندوستان] شود.
    دولت روسیه بیش از دولت لندن دچار ترس از معاهده فیکن اشتاین شده بود که به موجب آن ناپلئون بناپارت تمامیت «پرشیا» شامل ایران امروز، افغانستان، ترکمنستان و ازبکستان امروز و تمامی بلوچستان، منطقه قفقاز و مناطقی در شرق دجله را برسمیت شناخته و قول داده بود که به ایران کمک کند تا روسیه را از قلمرو تاریخی خود براند و اسلحه، مستشار نظامی و کارشناس به ایران بفرستد. دولت روسیه که با اجرای این پیمان، برنامه های گسترش این امپراتوری را بر باد رفته می دید تصمیم گرفت که در کنارآمدن با ناپلئون شتاب کند.
    با صلح تیلیست (آشتی تزار روسیه با ناپلئون) دولت تهران که نقض عهد ناپلئون را پیش بینی نکرده بود نه تنها به دام دولت لندن، انعقاد قرارداد دوجانبه با این دولت و رقص با ساز انگلیسی ها افتاد بلکه در دو جنگ طولانی از روسیه شکست خورد و تمامی قفقازرا طبق دو قرارداد گلستان (سال 1813) و ترکمان چای (22 فوریه 1928) به آن دولت باخت، در جنگ سال 1857 از انگلستان شکست خورد و ایالت های خاوری خود (افغانستان) را ازدست داد، چهار ژنرال روس (کائوفمان، سکوملف، لازارف و کوماروف) از سال 1873 تا 1881 منطقه فرارود را تصرف و طبق قرارداد 21 سپتامبر 1881، دولت تهران متعهد به تخلیه این مناطق تا سال 1884 شد و در نتیجه «پرژین امپایر» در محدوده مرزهای امروز قرارگرفت و شد «ایران». در دوشکست نظامی ایران از روسیه و قراردادهای گلستان و ترکمان چای، همه جا نیرنگ های دولت لندن ـ از هدایت نادرست و منجر به شکست نیروهای نظامی ایران در جنگ با روس ها تا میانجی گری در انعقاد قراردادها و انشاء آنها به چشم می خورد.