بازنشستگي ديوکلتيان، اقدام بزرگي که سرمشق قرار نگرفت تا جهان بهتري به وجود آيد
ديوكلتيانوس Diocletianus (ديوكلتيان) امپراتور روم که يکم ماه مي سال 305 ميلادي داوطلبانه اعلام بازنشستگي کرده بود، از چهارم اين ماه دست از سياست و امور دولتي کشيد و به زندگاني عادي بازگشت و بقيه عمر را به دور از صحنه سياست و حتي محيطي سياسي مانند پايتخت، در يك نقطه ساحلي دور دست گذرانيد. مورخان معاصر ابراز اميدواري کرده اند که دولتمردان و سياستمداران زمان حاضر از ديو کلتيان پيروي کنند و صحنه را براي ديگران که برنامه هايي بهتر و آلودگي و تعهدات کمتري دارند باز بگذارند.
ديوکلتيان هنگام اعلام تصميم خود در يکم ماه مي گفته بود که هركس اين حق را بايد داشته باشد كه مدتي را در اواخر عمر بدون نگراني از كار و معيشت و هرگونه دغدغه ديگر زندگي، با آسودگي در آرامش بسربرد. اين توصيه به نام «برقراري بازنشستگي» در مورد کارمندان و مقامات پايين به تدريج به اجرا درآمده است، ولي مقامات تراز اول همچنان اشتياق به حفظ قدرت تا آخرين لحظه عمر دارند، ولو اينکه ملت از ادامه کار آنان آسيب ببيند که روانشناسان آن را عادت ثانوي و اشتياق به ادامه قدرت و مطرح بودن عنوان داده اند. در قرن بيستم در برخي از کشورها، براي احراز مقام (انتخابي و انتصابي) نصاب سني تعيين کرده اند ولي اين کار دليل نشد که مقامات (معتادان به قدرت و شهرت) ميدان را ترک کنند. آنان به صورتي ديگر در صحنه مانده اند، به صورت تشکيل حزب و انجمن، ايجاد دفتر مشاوره، مشاور رسانه ها شدن و نوشتن کتاب و تفسير و ايراد سخنراني و ....
بايد دانست که در دوران حكومت ۲۱ ساله ديوكلتيان، سه بار ميان ايران و روم بر سر اين موضوع كه چه فردي بايد حاكم ارمنستان باشد جنگ و نزاع در گرفته بود كه در اين جنگ ها، روم طرف بازنده بود.